Út Skandebankjes

Un onòrdenteluk leven
Je hewwe soms fan dy meensen dy allemachtug kliere, seure en ferfelend weze kinne. Maar ut binne meestal fan sukke onnoazele saken dat je dinke fan: ‘laat mar, hij/sij is nyt wizer’. Dat sille se froeger ok wel faak dòcht hewwe. Maar in desember 1786 hadden se in Franeker wel skoan hun nocht fan ut doën en laten fan Jan Thomas Kok 1) . De fiskaal 2) had syn búk fol fan Jan Thomas en klaagde um an foar un groat ântal op um self onbenulluge saken.
Jan Thomas Kok wurdt ânklaagd omdat hij hast dageluks op straat loopt te razen, skreeuwen en skellen. Dêrbij het y ut waagd om ok de burgemeesters Woortmans 3) en Salverda te beledugen.
Un skipper dy met ut skip foar de wal lag om graan te lòssen kreeg fan um un emmer met water over syn kòp. Frans Piters foëlde um beledugd omdat Jan Thomas praatsys ferspreidde dat syn fader un ‘bankquerottier’ 4) was. Un groat ântal meensen, wêronder dominee Abbing komme met ut ferhaal dat Jan Thomas onder de kerkdienst in de Martinikerk in ut gangpad heen en wear lopen het met hoesten en brommen, kearsen útblaze en wear ânsteke, met syn kerkboek sat te haspelen en lúdop teugen frou Lolkema sei: ‘Sien foar jou neer’. Hessel Jacobs doët syn beklag dat Jan Thomas um útskolden het foar ‘buffel’. Bij de begrafenis fan un kyndsje fan Sijbren Lantinga 5) het y lúdrugtug spul maakt met de doadgravers over ut rontsy lopen om ’e kerk.
Kòrtom Jan Thomas leidde un ‘onordentelijk’ leven en dêr moest blykber maar us wat an deen wurde.


1) In De Keutelstoker wurdt hij as folgt beskreven: ‘Jan Kok was wijs en gek en onder zijn gekheid kon hij het zo raar zeggen, dat velen daarin geen genoegen namen, inzonderheid een burgemeester die zich Woortmans schreef, als hij die zag, dan was ’t hm, hm ook wel eens: Binne de beddelakens al droog Burgemeester? Hierover werd hij voor den vollen Raad onderhouden en toen antwoordde hij: ik ben zoo gek niet als de Heeren, hm, hm meen dat ik ben en dergelijke staaltjes had hij meer. Met dat al was hij tòt last van velen.’
2) Un fiskaal was un plaatseluke gerechtsdienaar. Je suden ut un soartement òffisier fan jústisy noeme kinne.
3) Woortmans had as bijnaam: ‘Woordtje gaf zijn huizen om een oordtje’. In De Keutelstoker staat: ‘Hij schreef zich Dominicus Woortmans en was onder dien naam burgemeester.’
4) Een dy flak foar syn fallisement syn besittingen feilug stelt.
5) In De Keutelstoker staat over hem: ‘Spaar, spaar riep de papegaai’. Dat kon Sijbren Lantinga niet horen. Daarom verkocht hij dezelve en kort daarna zijn bakkerij. Hierna leefde hij in armoede, toen het sparen te laat was.
’De Keutelstoker is un ‘verzameling van zeshonderd bijnamen van de Franeker burgerij’ opskreven deur Paulus Scheltema rôn 1825 en op ʼe nij útgeven deur Telenga’s Drukkerij B.V. in 1977. Fêrderop in dit boekje sille we dêr gaurus naar ferwize as ut om Franekers met bijnamen gaat.